BEKNOPTE GESCHIEDENIS VAN V(ery) I(mportant) L(ittle) T(own)
In de vroege middeleeuwen, tussen 500 en 600 na Christus, hebben hier de eerste mensen gewoond. In die tijd werd op onze vruchtbare lössgrond de akkerbouw als bestaansmiddel beoefend. De bewoners zorgden zelf voor hun levensonderhoud en sobere kleding; de meeste leidden een armoedig bestaan. En dat is meer dan 1000 jaar zo gebleven.
Tot aan de Franse revolutie in 1793 vormde Berg, waaronder Vilt en Geulhem, een heerlijkheid, terwijl Terblijt een eigen heerlijkheid was. Bestuurlijk vielen deze samen onder het kanton Valkenburg en het kapittel van Sint Servaas, kerkelijk onder de parochie van de HH Monulphus en Gondulphus. Hieruit is rond 1800 de voormalige gemeente Berg en Terblijt ontstaan.
Halverwege de 19e eeuw was in deze streek de industrie en mijnbouw in opkomst. Zo kwamen in Maastricht onder aanvoering van Petrus Regout de aardewerk- en porseleinfabrieken Sphinx, Mosa en Ceramique tot stand en verder de Staalwerken De Maas en de Spijkerfabriek. Voorts verrezen in de Mijnstreek de Staatsmijnen Emma, Hendrik, Juliana en Maurits. Hierdoor ontstond meer werkgelegenheid.
Vilt telde in die tijd 4 grotere boerenbedrijven en 20 kleine boeren; die laatsten hadden meestal een paard en een enkeling zelfs een os. Veel mensen hadden voor eigen gebruik een koe, een aantal varkens en kippen. De meeste hadden ook een grote eigen moestuin.
Sommige mannen werkten als boerenknecht, maar de meesten zochten hun bestaan als mijnwerker of als fabrieksarbeider in Maastricht. Ook veel vrouwen werkten bij boeren, vooral tijdens de koren- en aardappeloogsten.
In Vilt stond op de hoek Rijksweg – Leijstenstraat de melkfabriek Sint Rochus.
Mede door toedoen van de eerste VVV in Nederland was in Valkenburg het toerisme in opkomst, waarin ook menigeen werk vond.
Hoewel Vilt in die tijd een heel klein dorp was met circa 350 inwoners zag men toch kans in 1893 de Zangvereniging Amicitia op te richten. Dit koor werd in 1918 omgevormd tot de huidige harmonie Amicitia met de legendarische Sjirke Smeets als dirigent. In 1934 werd de Voetbalclub Vilt opgericht en in 1940 de Toneelvereniging `De Vriendenkring`. De Carnavalsvereniging volgde in 1957.
Verder was er een bloeiende Jonkheid en de Duivenclub `De Witpen`.
Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog in 1918 telde deze gemeente 1700 inwoners.
De oude parochiekerk stond destijds aan Op de Bies in Berg en voor de mensen van Vilt was dat een lange voetweg, want bijna niemand had een auto en het bezit van een fiets was een uitzondering. Toch gingen in die tijd veel mensen, ook van Vilt, dagelijks naar de kerk en op zondag meestal twee keer. De jaarlijkse Sacramentsprocessie was een stuk langer dan nu en trok van het uiteinde van Berg over de destijds onbebouwde Langen Akker en Meesweg naar de kapel in Vilt en weer terug.
Ook de schoolkinderen van Vilt hadden het niet gemakkelijk, want ze moesten dagelijks te voet naar de voormalige school aan de Langen Akker in Berg. En dan waren ze tevoren al te voet naar de kerk geweest en terug naar huis om te ontbijten.
In 1920 kwam op de plek van de voormalige brandweerkazerne aan de Slakweg de school Vilt tot stand voor de kinderen van Vilt en Terblijt. De oude kerk Op de Bies kwam in verval en in 1933 werd de huidige parochiekerk aan de Rijksweg in gebruik genomen.
Op 1 oktober 1940 vond er een gemeentelijke grenscorrectie plaats: de Cauberg tot en met het voormalig hotel Limburgia, nu Fotostudio AB, was voorheen gebied van Vilt en kwam toen bij Valkenburg. De Houthemerberg en een gedeelte van de Geulgracht inclusief de voormalige cafézaal Lamberiks kwamen bij Vilt. Dit ging ten koste van de toenmalige gemeente Houthem.
In die tijd was de gemeente Oud-Valkenburg, waaronder Schin op Geul en het rectoraat Sibbe, ook nog een zelfstandige gemeente, terwijl de gemeente Valkenburg slechts een oppervlakte besloeg van 46 hectare, iets minder dan de Vilterhof met de daarbij behorende landerijen. Omdat zaal Lamberiks tot dan toe bij de gemeente Houthem behoorde, werden hier dansavonden gehouden tijdens de kermis van Berg, Vilt en Houthem. Kermis was destijds een groot familiefeest met allerlei soorten eigen gebakken vlaaien als hoofdgerecht.
Overleden bewoners van de Houthemerberg en een gedeelte van de Geulgracht werden over de Lijkweg naar de parochiekerk in Houthem gebracht en deze weg heeft daaraan zijn naam te danken. Minder goede vrienden van Vilt beweerden echter, dat de naam Lijkweg is ontstaan doordat hier vroeger gemoord werd zoals de Turken met de Armeniërs gedaan hebben en zo plakte men ons de scheldnaam Turken op.
Tijden de Tweede Wereldoorlog (1940 – 1945) lagen nagenoeg alle verenigingsactiviteiten stil, omdat deze door de Duitse bezetter verboden waren, met uitzondering van voetballen.
In het mobilisatiejaar 1939 waren ook Nederlandse troepen in Vilt gelegen. Op de Sibberweg stonden 3 kanonnen afweergeschut opgesteld en het hoofdkwartier was gevestigd in de voormalige melkfabriek, die inmiddels failliet was. De toenmalige koningin Wilhelmina heeft toen een bezoek gebracht aan de troepen in Vilt.
Tijdens de oorlogsjaren moesten veel mannen tussen 18 en 65 jaar gedwongen voor de Duitsers werken. Zes jonge mannen van Vilt weigerden om stellingen voor de Duitsers te bouwen en werden door de Sicherheitspolizei gearresteerd, naar Maastricht afgevoerd en als partizanen ter dood veroordeeld. Een half uur voor hun executie werden ze door burgemeester J. Lamerichs uit Geulhem uit hun cel gered.
De boeren moesten met kar en paard werken in de mergelgroeven van Curfs in Geulhem, waar de Duitsers bezig waren met het bouwen van ondergrondse fabrieken voor de fabricage van V1- en V2 raketten. Met die raketten werd vanaf het vaste land Engeland bestookt. Tijdens de oorlog zijn in Vilt 2 vliegtuigen neergestort, te weten een Duits jachtvliegtuig en een Engelse bommenwerper met resp. 2 en 6 dode militairen als gevolg. Voor deze laatste wordt op 14 september a.s. hier in Vilt een gedenkplaat onthuld.
Toen de bevrijding naderde, zijn bijna alle inwoners van Vilt ´de Berg van Willemke´ in getrokken. Boven op de berg had men koeien gejaagd, die door boerenvrouwen gemolken werden, zodat tenminste verse melk voor de mensen beschikbaar was. Na de bevrijding werden door de binnenlandse troepen ‘foute’ Nederlanders, de zogenaamde NSB-ers gearresteerd en opgesloten in de met hoog prikkeldraad afgegrendelde en zwaar bewaakte school Vilt. Boven de ingang hing een groot bord met het opschrift ´Voor galg en rad`.
Als kinderen van Vilt moesten we toen ruim een jaar naar de school in Berg gaan. Na schooltijd werden wij door een veel grotere groep jeugd van Berg huiswaarts gedreven en kregen we ze bijna dagelijks flink ´gepeizeld´. Vaker zijn wij toen de kerk in gevlucht; en dan maar wachten tot de kust veilig was.
Inmiddels was in de voormalige melkfabriek de conservenfabriek Elmee gevestigd. Veel huishoudens in Vilt hadden hierdoor extra inkomsten met het schillen van appels en peren. Ook het toerisme bracht geld in het laatje. Er waren destijds in Vilt 3 hotels, 5 kleinere campings, 3 kruidenierswinkels en 1 textielshop. Veel particulieren boden de gasten logies en ontbijt. Na vertrek van de Elmee werd deze fabriek flink uitgebreid en vestigde zich hierin Staalbouw Frijns, welk bedrijf intussen vertrokken is naar het industrieterrein “De Valkenberg”. Ter plekke zijn nieuwe woningen gebouwd.
Na de Tweede Wereldoorlog ontwikkelde de kern Berg zich stormachtig: de gemeente maakte hier het ene uitbreidingsplan na het andere en zo werd er in circa 15 jaar tijd het gebied van de Kleinstraat, Langen Akker tot en met Pastoor Pendersstraat en de Valkenburgerstraat volgebouwd. In Vilt daarentegen mocht zowel vanuit de gemeente als de provincie geen enkel huis gebouwd worden, terwijl daar wel grote behoefte aan was. Toen ook nog het plan ontstond om in Berg een groot gemeenschapshuis te gaan bouwen met flinke financiële steun van zowel de gemeente als de parochie was in Vilt ´de bok echt vet´. Vervolgens heeft ondergetekende het initiatief genomen om alsnog in Vilt een kleine kerk te bouwen; de reacties in Vilt waren enorm positief en elders was men furieus. Alle huisgezinnen in het dorp zegden schriftelijk toe om allerhande werkzaamheden uit te voeren: metselaars, timmerlieden, andere vaklui, boeren met paard en kar en ook een financiële bijdrage naar vermogen. Velen waren mede van mening dat de situering van de nieuwe kerk in Berg in een bijna onbebouwd gebied een strategische zet was geweest. Men had beter de kerk in Oud-Berg kunnen restaureren en in de richting van Vilt een kleinere nieuwe kerk moeten bouwen. Het Bisdom werd van de plannen in Vilt op de hoogte gesteld, maar men keurde de plannen zonder meer af en was zeker niet bereid er een geestelijke aan te stellen.
Na het nodige overleg werden toen de plannen voor zowel de bouw van een gemeenschapshuis in Berg als die van een kerkje in Vilt afgeblazen. Wat er overbleef, was een nog grotere rivaliteit tussen de mensen en verenigingen van de veel grotere kern Berg en het gehucht Vilt. De mensen van Vilt werden voor Turken uitgemaakt en dat was natuurlijk bedoeld als scheldnaam.
In die tijd had de harmonie een nieuwe drapeau nodig. Binnen het bestuur werd besloten op de nieuwe drapeau het Turkse wapen te borduren. Men redeneerde om zodoende de scheldnaam om te zetten in een erenaam. Het harmonielokaal kreeg de naam “De Törk”. De opgerichte Carnavalsvereniging koos als naam “De Törk” en de huidige speeltuin heet “t Törkske”.
Na de oorlog was Vilt nog steeds een klein dorp met circa 450 inwoners met maar weinig huizen: die lagen aan de Rijksweg, de Meesweg, de oudere huizen aan de Pater Tilliestraat, de Geulgracht en een aantal aan de Sibberweg en aan de oostzijde van de Leijstenstraat. Voor de rest waren er alleen weilanden en akkers. Doordat Vilt destijds nog meerdere heel grote gezinnen had, was er toch voldoende levendigheid en hadden de verenigingen nog genoeg menskracht. Helaas veranderde dat in een negatieve spiraal toen steeds meer jongeren op huwbare leeftijd naar elders moesten vertrekken omdat hier niet gebouwd mocht worden. In 1959 werd in een door ondergetekende opgestelde petitie, mede ondertekend door bijna alle meerderjarige Viltenaren, geprotesteerd tegen dit gemeentelijk en provinciaal beleid; deze petitie werd naar Hare Majesteit Koningin Juliana gestuurd.
Er volgde een procedure bij de Raad van State, die een zitting hield, waarin de burgemeester, de deputé Ruimtelijke Ordening van de Provincie en deze toen wel zeer strijdlustige jonge man hun zienswijze moesten kenbaar maken. Het hoogste bestuurlijk rechtsorgaan nam daarna het besluit dat de gemeente verplicht werd een uitbreidingsplan voor Vilt te ontwikkelen. Met tussenpozen van circa 5 jaar moest dit proces nog maar liefst 5 maal herhaald worden, steeds met succes, waardoor Vilt voor eigen behoefte verder kon uitbreiden.
Door de gemeentelijke herindeling was de gemeente Berg en Terblijt in 1982 opgegaan in de huidige gemeente Valkenburg aan de Geul. De laatste procedure, in 1985, was alleen tegen de Provincie, want de nieuwe gemeente wilde wel medewerking verlenen; ik mocht toen op de zitting zelfs namens Valkenburg aan de Geul als woordvoerder optreden. Deze groeiperiode was voor ons dorp natuurlijk een zegen.
Intussen was ook een afdeling Dames Handbal bij de SV Vilt opgericht en was ook jaren het Zangkoor Vox Humana actief. Sinds 2000 is er weer een afdeling Zangkoor bij de harmonie.
Wat zeker vermeldenswaardig is, is dat er midden jaren ´70 van de vorige eeuw een fikse schoolstrijd heeft gewoed. De gemeente wilde de huidige, toen nog nieuw te bouwen, school Berg bestemmen voor lager onderwijs aan de kinderen van zowel Berg als Vilt en de school Vilt opheffen. Dat zou natuurlijk voor ons dorp funest zijn. De school is immers voor de gemeenschap óók een centraal ontmoetingspunt en voor de verenigingen een belangrijke ‘visvijver’.
Er werd een comité gevormd, dat de ouders moest mobiliseren. John Creusen, de huidige voorzitter van het Kernoverleg en onder andere actief als regionaal schoolbestuurder, ging de onderwijswereld bewerken en ondergetekende moest de politieke kar trekken bij de gemeente en de provincie. Ook deze harde strijd werd gewonnen en zo kon in 1978 de nieuwe school Vilt worden geopend. Sinds de gemeentelijke herindeling zijn de verhoudingen tussen Vilt en Berg gelukkig veel verbeterd, is er meer samenwerking tussen de verenigingen, betere verhoudingen in de politiek en tonen de inwoners meer respect voor elkaar.
Een andere belangrijke gebeurtenis is de totstandkoming van gemeenschapshuis Cascade in 2001. Deze accommodatie is onmisbaar voor de huisvesting van verenigingen, is een belangrijke ontmoetingsplaats voor alle inwoners en biedt ook mogelijkheden voor andere, nieuwe activiteiten. Zo is Vilt een leefbaar dorp met goede verbindingen naar elders, waar meer voorzieningen en vertier zijn. Het is hier prettig wonen, te midden van een prachtig landschap met mooie natuur, waarin het Natuurmonument `De Meertensgroeve` een parel is met beschermde diersoorten als de vroedmeesterpad.
Vilt is weliswaar klein, maar fijn en om trots op te zijn. Al langer geleden beweerde ik na afloop van de jaarlijkse H. Mis aan de kapel bij gelegenheid van de Vilter kermis dat Vilt een afkorting is van Very Important Little Town. Die bewering is zeker niet ten onrechte. Willen we dat ook in de toekomst zo blijven houden, dan dienen we allen waakzaam en actief te zijn. De TV, computer en internet, de telefoons met supermogelijkheden, facebook, twitter, reizen en de drukte rondom het dagelijkse bestaan zijn er vaker oorzaak van dat men geen tijd meer heeft voor gemeenschappelijke dingen, zowel thuis als buitenshuis.
De inzet van iedereen, ook van jullie en jullie ouders, is broodnodig voor een leefbare samenleving: burenhulp, deelname aan verenigingen en ondersteuning van degenen die zich hiervoor ´opofferen´. Zeker in een tijd dat de welvaarts-machine is vastgelopen in deze ´ik`-maatschappij.
Ook het Kernoverleg is een nieuw instrument om op deze ontwikkelingen in te spelen. Om alle projecten voor óns Vilt uit het Dorpsontwikkelingsplan uit te voeren, zijn veel inwoners nodig. En dat geldt wat jullie betreft voor het mee tot stand brengen van een prachtig kunstwerk bij Cascade.
Ik dank jullie voor jullie aandacht en wens jullie van harte nog veel plezier op school en in Vilt, een mooie vakantie in Tunesië, Balconia of elders, maar vooral een goede toekomst.
Maandag, 24 juni 2013. Nico Huntjens.
In de vroege middeleeuwen, tussen 500 en 600 na Christus, hebben hier de eerste mensen gewoond. In die tijd werd op onze vruchtbare lössgrond de akkerbouw als bestaansmiddel beoefend. De bewoners zorgden zelf voor hun levensonderhoud en sobere kleding; de meeste leidden een armoedig bestaan. En dat is meer dan 1000 jaar zo gebleven.
Tot aan de Franse revolutie in 1793 vormde Berg, waaronder Vilt en Geulhem, een heerlijkheid, terwijl Terblijt een eigen heerlijkheid was. Bestuurlijk vielen deze samen onder het kanton Valkenburg en het kapittel van Sint Servaas, kerkelijk onder de parochie van de HH Monulphus en Gondulphus. Hieruit is rond 1800 de voormalige gemeente Berg en Terblijt ontstaan.
Halverwege de 19e eeuw was in deze streek de industrie en mijnbouw in opkomst. Zo kwamen in Maastricht onder aanvoering van Petrus Regout de aardewerk- en porseleinfabrieken Sphinx, Mosa en Ceramique tot stand en verder de Staalwerken De Maas en de Spijkerfabriek. Voorts verrezen in de Mijnstreek de Staatsmijnen Emma, Hendrik, Juliana en Maurits. Hierdoor ontstond meer werkgelegenheid.
Vilt telde in die tijd 4 grotere boerenbedrijven en 20 kleine boeren; die laatsten hadden meestal een paard en een enkeling zelfs een os. Veel mensen hadden voor eigen gebruik een koe, een aantal varkens en kippen. De meeste hadden ook een grote eigen moestuin.
Sommige mannen werkten als boerenknecht, maar de meesten zochten hun bestaan als mijnwerker of als fabrieksarbeider in Maastricht. Ook veel vrouwen werkten bij boeren, vooral tijdens de koren- en aardappeloogsten.
In Vilt stond op de hoek Rijksweg – Leijstenstraat de melkfabriek Sint Rochus.
Mede door toedoen van de eerste VVV in Nederland was in Valkenburg het toerisme in opkomst, waarin ook menigeen werk vond.
Hoewel Vilt in die tijd een heel klein dorp was met circa 350 inwoners zag men toch kans in 1893 de Zangvereniging Amicitia op te richten. Dit koor werd in 1918 omgevormd tot de huidige harmonie Amicitia met de legendarische Sjirke Smeets als dirigent. In 1934 werd de Voetbalclub Vilt opgericht en in 1940 de Toneelvereniging `De Vriendenkring`. De Carnavalsvereniging volgde in 1957.
Verder was er een bloeiende Jonkheid en de Duivenclub `De Witpen`.
Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog in 1918 telde deze gemeente 1700 inwoners.
De oude parochiekerk stond destijds aan Op de Bies in Berg en voor de mensen van Vilt was dat een lange voetweg, want bijna niemand had een auto en het bezit van een fiets was een uitzondering. Toch gingen in die tijd veel mensen, ook van Vilt, dagelijks naar de kerk en op zondag meestal twee keer. De jaarlijkse Sacramentsprocessie was een stuk langer dan nu en trok van het uiteinde van Berg over de destijds onbebouwde Langen Akker en Meesweg naar de kapel in Vilt en weer terug.
Ook de schoolkinderen van Vilt hadden het niet gemakkelijk, want ze moesten dagelijks te voet naar de voormalige school aan de Langen Akker in Berg. En dan waren ze tevoren al te voet naar de kerk geweest en terug naar huis om te ontbijten.
In 1920 kwam op de plek van de voormalige brandweerkazerne aan de Slakweg de school Vilt tot stand voor de kinderen van Vilt en Terblijt. De oude kerk Op de Bies kwam in verval en in 1933 werd de huidige parochiekerk aan de Rijksweg in gebruik genomen.
Op 1 oktober 1940 vond er een gemeentelijke grenscorrectie plaats: de Cauberg tot en met het voormalig hotel Limburgia, nu Fotostudio AB, was voorheen gebied van Vilt en kwam toen bij Valkenburg. De Houthemerberg en een gedeelte van de Geulgracht inclusief de voormalige cafézaal Lamberiks kwamen bij Vilt. Dit ging ten koste van de toenmalige gemeente Houthem.
In die tijd was de gemeente Oud-Valkenburg, waaronder Schin op Geul en het rectoraat Sibbe, ook nog een zelfstandige gemeente, terwijl de gemeente Valkenburg slechts een oppervlakte besloeg van 46 hectare, iets minder dan de Vilterhof met de daarbij behorende landerijen. Omdat zaal Lamberiks tot dan toe bij de gemeente Houthem behoorde, werden hier dansavonden gehouden tijdens de kermis van Berg, Vilt en Houthem. Kermis was destijds een groot familiefeest met allerlei soorten eigen gebakken vlaaien als hoofdgerecht.
Overleden bewoners van de Houthemerberg en een gedeelte van de Geulgracht werden over de Lijkweg naar de parochiekerk in Houthem gebracht en deze weg heeft daaraan zijn naam te danken. Minder goede vrienden van Vilt beweerden echter, dat de naam Lijkweg is ontstaan doordat hier vroeger gemoord werd zoals de Turken met de Armeniërs gedaan hebben en zo plakte men ons de scheldnaam Turken op.
Tijden de Tweede Wereldoorlog (1940 – 1945) lagen nagenoeg alle verenigingsactiviteiten stil, omdat deze door de Duitse bezetter verboden waren, met uitzondering van voetballen.
In het mobilisatiejaar 1939 waren ook Nederlandse troepen in Vilt gelegen. Op de Sibberweg stonden 3 kanonnen afweergeschut opgesteld en het hoofdkwartier was gevestigd in de voormalige melkfabriek, die inmiddels failliet was. De toenmalige koningin Wilhelmina heeft toen een bezoek gebracht aan de troepen in Vilt.
Tijdens de oorlogsjaren moesten veel mannen tussen 18 en 65 jaar gedwongen voor de Duitsers werken. Zes jonge mannen van Vilt weigerden om stellingen voor de Duitsers te bouwen en werden door de Sicherheitspolizei gearresteerd, naar Maastricht afgevoerd en als partizanen ter dood veroordeeld. Een half uur voor hun executie werden ze door burgemeester J. Lamerichs uit Geulhem uit hun cel gered.
De boeren moesten met kar en paard werken in de mergelgroeven van Curfs in Geulhem, waar de Duitsers bezig waren met het bouwen van ondergrondse fabrieken voor de fabricage van V1- en V2 raketten. Met die raketten werd vanaf het vaste land Engeland bestookt. Tijdens de oorlog zijn in Vilt 2 vliegtuigen neergestort, te weten een Duits jachtvliegtuig en een Engelse bommenwerper met resp. 2 en 6 dode militairen als gevolg. Voor deze laatste wordt op 14 september a.s. hier in Vilt een gedenkplaat onthuld.
Toen de bevrijding naderde, zijn bijna alle inwoners van Vilt ´de Berg van Willemke´ in getrokken. Boven op de berg had men koeien gejaagd, die door boerenvrouwen gemolken werden, zodat tenminste verse melk voor de mensen beschikbaar was. Na de bevrijding werden door de binnenlandse troepen ‘foute’ Nederlanders, de zogenaamde NSB-ers gearresteerd en opgesloten in de met hoog prikkeldraad afgegrendelde en zwaar bewaakte school Vilt. Boven de ingang hing een groot bord met het opschrift ´Voor galg en rad`.
Als kinderen van Vilt moesten we toen ruim een jaar naar de school in Berg gaan. Na schooltijd werden wij door een veel grotere groep jeugd van Berg huiswaarts gedreven en kregen we ze bijna dagelijks flink ´gepeizeld´. Vaker zijn wij toen de kerk in gevlucht; en dan maar wachten tot de kust veilig was.
Inmiddels was in de voormalige melkfabriek de conservenfabriek Elmee gevestigd. Veel huishoudens in Vilt hadden hierdoor extra inkomsten met het schillen van appels en peren. Ook het toerisme bracht geld in het laatje. Er waren destijds in Vilt 3 hotels, 5 kleinere campings, 3 kruidenierswinkels en 1 textielshop. Veel particulieren boden de gasten logies en ontbijt. Na vertrek van de Elmee werd deze fabriek flink uitgebreid en vestigde zich hierin Staalbouw Frijns, welk bedrijf intussen vertrokken is naar het industrieterrein “De Valkenberg”. Ter plekke zijn nieuwe woningen gebouwd.
Na de Tweede Wereldoorlog ontwikkelde de kern Berg zich stormachtig: de gemeente maakte hier het ene uitbreidingsplan na het andere en zo werd er in circa 15 jaar tijd het gebied van de Kleinstraat, Langen Akker tot en met Pastoor Pendersstraat en de Valkenburgerstraat volgebouwd. In Vilt daarentegen mocht zowel vanuit de gemeente als de provincie geen enkel huis gebouwd worden, terwijl daar wel grote behoefte aan was. Toen ook nog het plan ontstond om in Berg een groot gemeenschapshuis te gaan bouwen met flinke financiële steun van zowel de gemeente als de parochie was in Vilt ´de bok echt vet´. Vervolgens heeft ondergetekende het initiatief genomen om alsnog in Vilt een kleine kerk te bouwen; de reacties in Vilt waren enorm positief en elders was men furieus. Alle huisgezinnen in het dorp zegden schriftelijk toe om allerhande werkzaamheden uit te voeren: metselaars, timmerlieden, andere vaklui, boeren met paard en kar en ook een financiële bijdrage naar vermogen. Velen waren mede van mening dat de situering van de nieuwe kerk in Berg in een bijna onbebouwd gebied een strategische zet was geweest. Men had beter de kerk in Oud-Berg kunnen restaureren en in de richting van Vilt een kleinere nieuwe kerk moeten bouwen. Het Bisdom werd van de plannen in Vilt op de hoogte gesteld, maar men keurde de plannen zonder meer af en was zeker niet bereid er een geestelijke aan te stellen.
Na het nodige overleg werden toen de plannen voor zowel de bouw van een gemeenschapshuis in Berg als die van een kerkje in Vilt afgeblazen. Wat er overbleef, was een nog grotere rivaliteit tussen de mensen en verenigingen van de veel grotere kern Berg en het gehucht Vilt. De mensen van Vilt werden voor Turken uitgemaakt en dat was natuurlijk bedoeld als scheldnaam.
In die tijd had de harmonie een nieuwe drapeau nodig. Binnen het bestuur werd besloten op de nieuwe drapeau het Turkse wapen te borduren. Men redeneerde om zodoende de scheldnaam om te zetten in een erenaam. Het harmonielokaal kreeg de naam “De Törk”. De opgerichte Carnavalsvereniging koos als naam “De Törk” en de huidige speeltuin heet “t Törkske”.
Na de oorlog was Vilt nog steeds een klein dorp met circa 450 inwoners met maar weinig huizen: die lagen aan de Rijksweg, de Meesweg, de oudere huizen aan de Pater Tilliestraat, de Geulgracht en een aantal aan de Sibberweg en aan de oostzijde van de Leijstenstraat. Voor de rest waren er alleen weilanden en akkers. Doordat Vilt destijds nog meerdere heel grote gezinnen had, was er toch voldoende levendigheid en hadden de verenigingen nog genoeg menskracht. Helaas veranderde dat in een negatieve spiraal toen steeds meer jongeren op huwbare leeftijd naar elders moesten vertrekken omdat hier niet gebouwd mocht worden. In 1959 werd in een door ondergetekende opgestelde petitie, mede ondertekend door bijna alle meerderjarige Viltenaren, geprotesteerd tegen dit gemeentelijk en provinciaal beleid; deze petitie werd naar Hare Majesteit Koningin Juliana gestuurd.
Er volgde een procedure bij de Raad van State, die een zitting hield, waarin de burgemeester, de deputé Ruimtelijke Ordening van de Provincie en deze toen wel zeer strijdlustige jonge man hun zienswijze moesten kenbaar maken. Het hoogste bestuurlijk rechtsorgaan nam daarna het besluit dat de gemeente verplicht werd een uitbreidingsplan voor Vilt te ontwikkelen. Met tussenpozen van circa 5 jaar moest dit proces nog maar liefst 5 maal herhaald worden, steeds met succes, waardoor Vilt voor eigen behoefte verder kon uitbreiden.
Door de gemeentelijke herindeling was de gemeente Berg en Terblijt in 1982 opgegaan in de huidige gemeente Valkenburg aan de Geul. De laatste procedure, in 1985, was alleen tegen de Provincie, want de nieuwe gemeente wilde wel medewerking verlenen; ik mocht toen op de zitting zelfs namens Valkenburg aan de Geul als woordvoerder optreden. Deze groeiperiode was voor ons dorp natuurlijk een zegen.
Intussen was ook een afdeling Dames Handbal bij de SV Vilt opgericht en was ook jaren het Zangkoor Vox Humana actief. Sinds 2000 is er weer een afdeling Zangkoor bij de harmonie.
Wat zeker vermeldenswaardig is, is dat er midden jaren ´70 van de vorige eeuw een fikse schoolstrijd heeft gewoed. De gemeente wilde de huidige, toen nog nieuw te bouwen, school Berg bestemmen voor lager onderwijs aan de kinderen van zowel Berg als Vilt en de school Vilt opheffen. Dat zou natuurlijk voor ons dorp funest zijn. De school is immers voor de gemeenschap óók een centraal ontmoetingspunt en voor de verenigingen een belangrijke ‘visvijver’.
Er werd een comité gevormd, dat de ouders moest mobiliseren. John Creusen, de huidige voorzitter van het Kernoverleg en onder andere actief als regionaal schoolbestuurder, ging de onderwijswereld bewerken en ondergetekende moest de politieke kar trekken bij de gemeente en de provincie. Ook deze harde strijd werd gewonnen en zo kon in 1978 de nieuwe school Vilt worden geopend. Sinds de gemeentelijke herindeling zijn de verhoudingen tussen Vilt en Berg gelukkig veel verbeterd, is er meer samenwerking tussen de verenigingen, betere verhoudingen in de politiek en tonen de inwoners meer respect voor elkaar.
Een andere belangrijke gebeurtenis is de totstandkoming van gemeenschapshuis Cascade in 2001. Deze accommodatie is onmisbaar voor de huisvesting van verenigingen, is een belangrijke ontmoetingsplaats voor alle inwoners en biedt ook mogelijkheden voor andere, nieuwe activiteiten. Zo is Vilt een leefbaar dorp met goede verbindingen naar elders, waar meer voorzieningen en vertier zijn. Het is hier prettig wonen, te midden van een prachtig landschap met mooie natuur, waarin het Natuurmonument `De Meertensgroeve` een parel is met beschermde diersoorten als de vroedmeesterpad.
Vilt is weliswaar klein, maar fijn en om trots op te zijn. Al langer geleden beweerde ik na afloop van de jaarlijkse H. Mis aan de kapel bij gelegenheid van de Vilter kermis dat Vilt een afkorting is van Very Important Little Town. Die bewering is zeker niet ten onrechte. Willen we dat ook in de toekomst zo blijven houden, dan dienen we allen waakzaam en actief te zijn. De TV, computer en internet, de telefoons met supermogelijkheden, facebook, twitter, reizen en de drukte rondom het dagelijkse bestaan zijn er vaker oorzaak van dat men geen tijd meer heeft voor gemeenschappelijke dingen, zowel thuis als buitenshuis.
De inzet van iedereen, ook van jullie en jullie ouders, is broodnodig voor een leefbare samenleving: burenhulp, deelname aan verenigingen en ondersteuning van degenen die zich hiervoor ´opofferen´. Zeker in een tijd dat de welvaarts-machine is vastgelopen in deze ´ik`-maatschappij.
Ook het Kernoverleg is een nieuw instrument om op deze ontwikkelingen in te spelen. Om alle projecten voor óns Vilt uit het Dorpsontwikkelingsplan uit te voeren, zijn veel inwoners nodig. En dat geldt wat jullie betreft voor het mee tot stand brengen van een prachtig kunstwerk bij Cascade.
Ik dank jullie voor jullie aandacht en wens jullie van harte nog veel plezier op school en in Vilt, een mooie vakantie in Tunesië, Balconia of elders, maar vooral een goede toekomst.
Maandag, 24 juni 2013. Nico Huntjens.
